Неограничено сурфање на интернет, следење на Лигата на шампионите со пиво и чипс, патување низ светот на кредит, згора на тоа, живеење на кредит… Сето тоа се облици на „слобода“ што го држат денешниот човек да верува дека е роден слободен. А, сепак, поблиску е до вистината дека сме родени во синџири
Денес се видливи трендовите забележани од американскиот социолог Рајт Милс по Втората светска војна – дека многу луѓе воопшто не ги сметаат загрозените вредности за вредности, односно дека значителен број луѓе веруваат дека вредностите не се загрозени. Токму така стојат работите денес со слободата и разумот. Многу луѓе не ја сметаат слободата за важна вредност бидејќи се зема здраво за готово. А кога нешто се зема здраво за готово, тогаш е непотребно да се напрегаат мозочните клетки околу тоа. И навистина, зошто да трошиме драгоцено време (што се парите денес) на длабоки размислувања за, да речеме, промената на денот и ноќта. Меѓутоа, проблемот настанува кога на сличен начин почнува да се размислува за слободата, која луѓето, измамени од идејата да живеат во слободен свет, ја доживуваат како некаква природна даденост. Талкање во трговски центар, неограничено сурфање на интернет, следење на Лигата на шампионите со пиво и чипс, патување низ светот на кредит, згора на тоа, живеење на кредит… Сето тоа се облици на „слобода“ што го тераат денешниот човек да верува дека е роден слободен. А, сепак, поблиску е до вистината дека сме родени во синџири, но мислите дека сме слободни, што е спротивна перспектива од онаа што ни ја нудел Русо во старите времиња, дека сме родени слободни, но дека сме насекаде во синџири.
Разумот, пак, е вредност што, според просветителските мислители, ги крши гореспоменатите окови, а која денешните технократски елити ја претвораат во неразумен оковувач на човекот во име на слободата и општествениот напредок. Технократијата го прави тоа на суптилен и манипулативен начин прикажувајќи ги своите неразумни потези како разумни, корисни и неопходни, па луѓето од таква добрина и благородност не успеваат да видат како е загрозена самата вредност на разумот! Зошто е тоа така? Да се вратиме на големиот социолог. Ако луѓето, вели Милс, не чувствуваат дека сакаат одредени вредности или доживуваат чувство дека нивните вредности се загрозени, тогаш со нив владее чувство на рамнодушност. Ако, пак, луѓето не чувствуваат дека се грижат за некои вредности, но сепак се акутно свесни за заканата, тогаш со нив владее чувство на неудобност.
Разликата меѓу споменатите „табори“ добива на тежина ако се знае дека токму во просторот меѓу рамнодушноста и неудобноста се гнезди денешната технократска ламја, која со своите глобални вилици се обидува да ги скрши заедничките човечки вредности. И таа го прави тоа така што се претставува не како ангел, туку како гулаб на мирот со маслиново гранче во клунот. Меѓутоа, неволјата е што на рамнодушните не им е грижа за оваа измама дури и да ја видат, односно оние другите исполнети со непријатност веруваат дека се немоќни да променат нешто. Тие се задржани во ова верување од страна на армија од системски сервери (специјалисти, лобисти, научни и други советници), кои во ерата на поделба на науката на дел што им служи на корпоративните интереси и дел што ги негува универзалните човечки вредности, ги шири капиларно преку социјалната хиерархија. Тоа се гласноговорниците на технократските менаџери и нивните (не)свесни помагачи во злоупотребата на човечките вредности и достигнувања.
Се разбира во согласност со идеологијата на профитот. Тоа можат да бидат пријателски фармацевти, кои ни носат корпоративни вакцини против вируси произведени од воено-индустрискиот комплекс во соработка со фармацијата. Но и медицински експерти, кои нѐ уверуваат дека вакцините се безбедни и дека нема врска помеѓу изумот на Џенер и корпоративниот глад за профит. Тие можат да бидат и слаткоречиви претставници на корпоративниот капитализам, кои ни нудат валкана рударска технологија како основа на идниот просперитет. Но и корпоративни лобисти, кои нѐ убедуваат дека живеењето во рудник е фантастично искуство и уникатно чувство. На крајот, тие можат да бидат и (научни) советници, кои ни даваат разумни аргументи во корист на нуклеарната енергија, но во исто време изоставувајќи ги технократските стратегии за претворање на (полу)периферните земји во депонии за нуклеарен отпад! (Секогаш треба да се тргне од можни злоупотреби).
Што се однесува до горенаведените примери, станува збор за злоупотреба на грижата за здравјето на луѓето и живеење во здрава животна средина, иако на злоупотребите всушност им нема крај. Буквално секој сегмент од општеството е предмет на нив, вклучувајќи ги и човековите права и слободи. Оттука, разбирливо е зошто луѓето проткаени со непријатност ја губат довербата во системот, кој ги злоупотребува (или е на пат да го злоупотреби) разумот, слободата, вистината, вештачката интелигенција, суверенитетот, вакцините, демократијата, нуклеарните централи, литиумот, телекомуникациите… Да го земеме како пример ова последното. Факт е дека здравствено се усовршуваме и дека кај младата популација е зголемен процентот на заболени од малигни и други болести. Која е причината за ова? Бомбардирање со осиромашен ураниум или нешто друго? На пример, дали се испитани ефектите на телекомуникациските мрежи врз здравјето на луѓето? Кога ќе ги прашате официјалните владини тела дали имаат научен доказ дека 5Г-мрежата не штети на здравјето на децата и возрасните, тие во хор ќе одговорат дека таков доказ не поседуваат! (Повикувајќи се на Законот за слободен пристап до информации од јавно значење во 2019 година, претходно споменатото прашање го поставив до министерствата за здравство, екологија и телекомуникации и го добив токму овој одговор). И покрај тоа, Владата продолжува напорно да работи на изградба на наведената инфраструктура со хорот на поддршка од корпоративни лобисти, научни советници и специјалисти.
Се чини дека не ѝ е важно што науката, која не е во служба на корпоративните интереси, тврди дека децата (особено урбаните) сѐ повеќе покажуваат намалување на длабоките региони на мозокот, што подразбира намалување на нивните когнитивни способности. (Доктор Рајовиќ зборува за тоа доста аргументирано). Сепак, корпоративните технократи не ги вклучуваат детските болести во „прогресивната“ статистика за раст, ефикасност, макроекономска стабилност, што им дава непостојно право да поврзат каква било асоцијација на нивните „прогресивни“ агенди со штета по човечкиот живот и здравјето на осудата како „злобниот ум“ на неверниците.
Ова нè доведува до клучната точка на современиот момент каде што разумната недоверба кон систем што не заслужува доверба се прогласува за неразумна злоупотреба на слободата на мислата заснована на незнаење. Сосема спротивно е. Врз основа на сознанијата засновани на искуството дека во денешниот свет нема гаранции од моќните (особено не од корпорациите), разумно е да се тврди дека, на пример, „Рио Тинто“, доколку почне да ископува литиум во Србија, нема да ги почитува гаранциите за чистата рударска технологија. На крајот на краиштата, се уверивме како стојат работите со гаранцијата дека ќе се формира заедница на српските општини на северот на Косово и Метохија, поддржана од Европската Унија, која барем декларативно се залага за почитување на договорните обврски. Што да очекуваме од „Рио Тинто“ во ерата на злоупотреба на сѐ што постои?
Борис Јашовиќ
(Политика.рс)